Dân ta thích đỏ đen. Không biết có tự bao giờ, nhưng số đề đang là trò “đỏ đen” được nhiều người ưu ái nhất, chơi nhiều nhất. Đêm nằm mơ số đề đẹp, sáng ra chợ nghe bàn, trưa đi đặt số, chiều đợi radio nghe xổ số… đề. Luật chơi đề đại loại như sau: Sáng bạn đặt một số tiền, nói đơn giản là 1$ cho chủ đề, vào một số từ 00 đến 99. Mục đích của người chơi đề là làm sao số này trùng vào 2 chữ số cuối cùng của giải sổ xồ do nhà nước phát hành trong ngày đó. Khi xổ số quay, hai chữ số này được xác định (gọi là “đề về”), chủ đề xo số và thanh toán tiền nong. Nếu sổ của bạn trùng, bạn sẽ được 70$ (tức 70 lần số tiền đầu tư). Nếu không trúng, bạn sẽ mất 1$ đặt cược lúc đầu. “Ai ơi yêu lấy số đề Khi đi một chỉ, khi về bảy cây !” Đánh đề thông dụng có lẻ bởi nó đơn giản dễ hiểu, và khả năng trúng xố, trong mắt người chơi là tương đối cao (1/100). Khả năng này cao hơn nhiều so với các giải xổ số chính thức của nhà nước, và có tác dụng tâm lý rất mạnh. Những người chơi đề lâu ngày, thường ai cũng thắng, hoặc quen biết những người đã thắng một vài lần. Tâm lý chơi đề để có một cơ hội “đổi đời” rất phổ biến, nhất là đối với những người nghèo. Chuyện về “nuôi đề”, nằm mơ thấy “đề về”, đi thăm mộ thấy số đề, vv là những chuyện nghe thấy hàng ngày. Vậy thực chất ĐÁnh Đề có phải là một trò chơi đem lại nhiều hy vọng ? Nhìn về khía cạnh toán học mà nói, thì luật chơi đề rất thiệt cho ngươi chơi, vì kỳ vọng của nó là một số âm to đùng. Giả sử ông A chơi đề ngày một lần, mỗi lần đều đặn 1 triệu đồng. Như vậy sau 6 năm, tính là 2000 ngày cho chẳn, ông A bỏ ra 2 tỷ. Mổi lần chơi, xác xuất trúng là 1%. Như thế, trung bình ông A sẽ trúng 20 lần. Mỗi lần được 70 triệu, 20 lần là 1,4 tỷ, như vậy, trung bình ông A lỗ 600 triệu. Tất nhiên, ông A sẽ nói “ờ thì trung bình là vậy, nhưng nhỡ tôi may thi sao ?”. Xác suất may của ông A hoàn toàn có thể tính được. Nó được biểu diễn qua một định lý rất nổi tiếng và cơ bán: Định lý giới hạn trung tâm: là các biến độc lập ngẫu nhiên, có cùng kỳ vọng là E và phương sai là . Khi đó nếu tiến đến vô cùng Ở đây là hàm phân bố Gauss Điều quan trọng ở đây là hàm tiến đến 0 rất nhanh với , do đó cũng tiến đến 0 rất nhanh với . Chẳng hạn , , . Định lý trên có thể viết lại dưới dạng Quay trở lại với ông A. Muốn ứng dụng định lý trên, ta cho là số tiền ông A thu hoạch trong lần chơi thứ . có phân bố như sau: (thua) và (thắng). Kỳ vọng của là (triệu đồng) va phương sai xấp xi . Nếu ông A không lỗ sau 2000 lần chơi, thì , tức ta phải lấy Vậy xác suất để ông A “may” (không lổ vốn) là độ . Xác suât này cỡ ba phần trăm. Nói một cách nôm na, nếu có 100 người chơi như ông, trung bình chỉ có 3 người không lỗ. (Tất nhiên bạn được nghe ba ông này tuyên truyền về “tài năng” của mình bao nhiêu lần lại là chuyện khác. Đây là khía cạnh tâm lý của trò chơi.) Định lý giới hạn trung tâm phản ánh một hiện tượng quan trọng và có tính ứng dụng cao: Hiện tượng (Large deviation): Một biến ngẩu nhiên được xác định bởi nhiều biến ngẩu nhiên độc lập thường lấy một giá trị gần với kỳ vọng của nó. Trong trường hợp vừa rồi, biến này là , tổng số thu hoạch của ông A. Bạn có thể dùng định lý giới hạn trung tâm để so sánh sồ đề với rullet, một trò chơi thông dụng ở casino. Ở cả hai trò, kỳ vọng của người chơi đều âm, nhưng kỳ vọng của rullet là một số âm nhỏ.[/FONT]
